کلکسیون تخریب خانه‌های تاریخی اصفهان این‌بار با سرای عطاری

اسکان نيوز: خانه عطاری یا علوخان متعلق به دوران صفوی در طرح تفضیلی اصفهان واجد ارزش تاریخی و به اصطلاح از بناهای ستاره دار بود؛ این یعنی خط قرمزی که شهرداری نباید از آن عبور کند و هر تصمیمی در رابطه با این بنا باید با توجه به واجد ارزش بودن آن اتخاذ شود، خانه عطاری اما این‌بار با رای دیوان عدالت اداری حکم تخریب گرفته است و میراث فرهنگی و شهرداری هم باید در اجرای آن تمکین می‌کردند.

خانه عطاری، شرایط چندان خوبی نداشت اما شواهد نشان می‌دهد که ناودان‌های این بنا مسدود شده بود تا با بارندگی‌ها روند تخریب تندتر و بدین ترتیب از ارزش نگهداری ساقط  و حکم تخریب به راحتی دریافت شود، این اتفاق تنها خاص این خانه نبوده و این راهکاری است که بسیاری از مالکان خانه‌های تاریخی در اصفهان با توسل به آن راه نابودی ملک میراثی‌شان را می‌پیمایند.

خانه صفوی تخریب شده در محله جلفا  از این رو به خانه عطاری مشهور بود که متعلق به یکی از عطاران اصفهان بود اما در واقع بخشی از مجموعه بناهایی است که توسط یکی از تجار معروف ارامنه به نام علوخان در دوران صفوی ساخته شد.

در بافت تاریخی  محله جلفای اصفهان، خانه‌های تاریخی و دارای ارزش نگهداری کم نیستند؛ برخی از آنها در فهرست آثار تاریخی ثبت هستند و برخی هم مانند خانه عطاری در طرح تفضیلی اصفهان ستاره‌دار و واجد ارزش شناسایی شده‌اند.

شوربختانه با رویه‌ای که این سال‌ها باب شده، خانه‌های واجد ارزش یا ثبت میراث فرهنگی با اقدام به شکایت مالک، از سوی دیوان عدالت اداری حکم تخریب یا خروج از فهرست آثار تاریخی را می‌گیرند، اقدامی که به زعم منتقدان، شان میراث فرهنگی را در محاق و به واقع بیشتر شانیت آن را زیرسئوال برده است.

پیشتر در اقدام به خروج خانه پهلوی کتابی در محور چهارباغ از فهرست آثار تاریخی، علیرضا خواجویی از کارشناسان ارشد میراث فرهنگی اصفهان در گفت‌ و گو با ایرنا از دیوان عدالت اداری خواست در مورد سرمایه‌های ملی کشور با دقت نظر بیشتری داوری کنند زیرا میراث فرهنگی ثروتی ملی است که باید حفظ و به آیندگان تعلق گیرد. 

خانه کتابی در لایه دوم چهارباغ و محور تاریخی فرهنگی اصفهان در  همین سالی که گذشت با حکم دیوان عدالت اداری از فهرست آثار تاریخی خارج شد تا به قیمت به مراتب افزوده‌تری از سوی مالک فروخته شود و یا خانه عطاری با وجود مخالفت میراث فرهنگی اصفهان با حکم دیوان عدالت ادارای با خاک یکسان شد. همچنین در مجاورت گذر سعدی و در حریم میدان نقش جهان خانه‌ای ارزشمند تخریب و در آن با حکم دیوان عدالت اداری، مجتمع تجاری نیوشا با ارتفاع ۲برابر ارتفاع مجاز حریم میدان نقش جهان ساخته شد.

و اما در مورد خانه عطاری باید گفت: از یک سو تخریب اثر واجد ارزش و از سوی دیگر ساخت‌وسازهایی که در اکثر موارد ارتفاع مجاز آثار بافت را نقض می‌کنند، به کلی بافت را از آنچه شرایط دشواری داشته دشوارتر و ویران‌تر می‌کند و به جای هویت و پتانسیلی که از بین می‌رود؛ ساختمان‌های بی‌هویت شکل می‌گیرد که تنها منفعت‌شان برای مالکانی است که حالا زمین‌شان قیمت چند برابر یافته است و در مقابل، بافت تاریخی و هویت شهر از هم گسیخته‌تر می‌شود.

در واقع تصمیات دیوان عدالت اداری درباره آثار تاریخی و واجد ارزش اصفهان شلاق دیگری است که در کنار همه بی‌توجهی‌هایی که به آثار و بافت تاریخی این شهر می‌شود، زخمی کاری‌تر و به مراتب دردناک‌تر ایجاد کرده و در حقیقت تیر آخر را می‌زند و هیچ کس هم نمی‌تواند جلودار آن باشد.

 

ناصر طاهری، معاون میراث فرهنگی اصفهان درباره سرنوشتی که برای خانه عطاری رقم خورد، گفت: میراث فرهنگی در پاسخ به اولین استعلام شهرداری منطقه پنج با این‌که این خانه سال‌ها خالی از سکنه و متروکه بود، این بنا را واجد ارزش و قابل نگهداری اعلام کرد اما متاسفانه پس از پیگیری‌های مالک از طریق مراجع قضایی و با توجه به وضعیت موجود بنا که دچار تخریب‌های وسیعی شده بود و بنابر رای دیوان عدالت اداری مبنی بر الزام صدور پروانه، حکم تخریب صادر شد و بدین ترتیب مالک اقدام به تسطیح و خاکبرداری کرد.

وی افزود: پس از صدور رای قطعی دیوان عالت اداری با توجه به قرار گیری پلاک در محدوده خیابان خاقانی و ارزش بالای ملک و احتمال تجاری سازی، میراث فرهنگی ارتفاع را در پایین‌ترین حد ممکن یعنی پنج متر و هفتاد سانتیمتر  و صرفا با کاربری مسکونی اعلام کرد.

طاهری در خصوص آرا صادر شده توسط دیوان عدالت اداری و آنچه موجب تهدید برخی از خانه‌ها و بناهای تاریخی اصفهان شد، گفت: رایزنی‌هایی با نمایندگان  محترم مجلس شورای اسلامی  در مورد ارائه راهکارهای قانونی و تدوین قوانین جلوگیری از صدور آرای اینچنینی توسط مراجع محترم قضایی صورت گرفته و در حال انجام است.

 

در این میان بهزاد فلاحی، معمار و مرمت‌گر در اصفهان درباره آن‌چه موجب تهدید آثار میراث فرهنگی و بافت تاریخی اصفهان شده است معتقد است که به این ماجرا نمی‌توان تنها از زاویه دیوان عدالت اداری نگاه کرد و باید از چند زاویه آن را رصد کرد.

این کنشگر میراث فرهنگی گفت: پیشتر قرار بود که یک کرسی کارشناسی مربوط  به میراث فرهنگی یا  آثار هنری به عنوان مشاور در دیوان عدالت اداری  باشد که متاسفانه جای چنین مشاوری خالی است و دیوان از دیدگاه خودش به مسائل نگاه می‌کند. اگر  چنین مشاوری هم وجود دارد،به طور  قطع ضعیف است و اعتراضات دوستداران و کارشناسان میراث فرهنگی هم در موارد پیش آمده نشان‌دهنده عملکرد ضعیف دیوان عدالت اداری است.

فلاحی افزود: در دیوان عدالت اداری یا کرسی مشاوران میراث فرهنگی وجود ندارد و یا اینکه وجود دارد و عملکردش ضعیف است.

از نگاه وی اما سوی دیگر ماجرا تهدید آثار میراث فرهنگی و بافت تاریخی اصفهان عملکرد ضعیف بخش حقوقی میراث فرهنگی است و ادامه داد: بود و نبود بخش حقوقی میراث فرهنگی اصفهان هیچ فرقی ندارد چرا که بسیار ضعیف عمل می‌کند، چرا باید این بخش مهم میراث فرهنگی تا این اندازه ضعیف عمل کند و یا منفعل باشد، این موضوع را همه می‌دانند که هیچ کاری از بخش حقوقی میراث فرهنگی اصفهان بر نمی‌آید و به تعبیری منفعلانه عمل می‌کند.

سئوال فلاحی این است که چرا میراث فرهنگی از حقوقدانان قوی به عنوان مشاور  کمک نمی‌گیرد که به این راحتی یک شهروند عادی نتواند از نظر حقوقی یک  سازمان را به چالش بکشد، از نگاه او همیشه بودجه اندک میراث فرهنگی بهانه می‌شود اما  اگر نهادی که نام میراث فرهنگی را یدک می‌کشد نتواند حافظ و پاسدار این بناها باشد، تعریفی برای  موجودیت نهاد میراث فرهنگی  وجود ندارد.

زاویه دیگر نگاه این کنشگر میراث فرهنگی شهرداری‌ها هستند که به این تخریب‌ها خط می‌دهند و مالک را تحریک و کمک می‌کنند و گفت: به عنوان یک معمار یا مرمتگر، بارها از سوی شهرداری تحریک می‌شوم که به جای مرمت، مجتمع تجاری‌ بسازم که سود بهتری داشته باشد و در ضمن عوارضی هم نصیب شهرداری شود. باید بگویم شهرداری به خاطر یک دستمال یک قیصریه را به آتش می‌کشد.

وی با انتقاد از انفعال میراث فرهنگی گفت: با قوانین ضعیفی که وجود دارد به راحتی می‌توانند یک خانه تاریخی را خراب کنند و حریم آثار تاریخی شاخص از جمله میدان نقش جهان را زیرسئوال ببرند، از یک سو قوانین ضعیف است و از طرف دیگر مشاوره‌های لازم در دیوان وجود ندارد و از سوی دیگر میراث فرهنگی منفعلانه عمل می‌کند  و  شهرداری هم به صورت تحریک‌آمیزی به  خاطر منافع جزیی به نابودی شهر تاریخی مثل اصفهان کمک می‌کند.

ایرنا نوشت، استان اصفهان به عنوان قطب گردشگری کشور دارای ۱۰۷ شهر و یکهزار و ۹۳۴ روستاست؛ بیش از ۲۲ هزار بنا و اثر تاریخی در این استان شناسایی شده و یکهزار و ۸۵۰ مورد آن به ثبت ملی و چهار اثر آن به نام‌های میدان امام (نقش جهان)، کاخ چهلستون، باغ فین کاشان و مسجد جامع به ثبت جهانی رسیده است.