تخریب کامل ایوان مدائن/ دیپلماسی فرهنگی ناجی کهن‌پایتخت ایرانی شود

اسکان نيوز:محسن میرجانی، باستان شناس و پژوهشگر اردکانی ضمن اشاره به این‌که در جریان جنگ دوم خلیج فارس و بمباران‌های ائتلاف آمریکایی در مناطق پیرامونی این کاخ، یکسری گسست‌ها و شکست‌های کالبدی در این محوطه ایجاد شده است، گفت: با توجه به عظمت طاق و گستردگی دهانه اجرا شده روی آن، این تاثیرات مخرب روز به روز و هفته به هفته موجب تسریع در نابودی کامل این اثر خواهد شد.

وی انتشار خبری مبنی بر تخریب این بنا تاریخی را نشانه عمق فاجعه در حال روی دادن دانست و گفت: این مساله نشان می‌دهد که دیگر چیزی از پوشش طاق گهواره‌ای این اثر باقی نمانده و زمانی نه چندان دور، باقی‌مانده پوشش این کاخ نیز فرو خواهد ریخت.

وی با بیان این‌که از چند سال گذشته برخی از باستان شناسان به صورت مجامع علمی و دانشگاهی و در قالب فردی و گروهی آمادگی خود را برای نجات این اثر ایرانی اعلام کرده‌اند، گفت: متاسفانه این موضوع مورد توجه مقامات وزارتخانه میراث فرهنگی قرار نگرفته و استدلال آنها این است که این اثر در محدوده کشور عراق و جزو میراث فرهنگی این کشور قرار دارد و اگر قرار باشد اتفاق و مجوزی برای این اقدام نجات‌بخشی صادر شود، باید طرف عراقی پا پیش بگذارد.

میرجانی با گلایه از این مورد، گفت: این موضع وزارت میراث فرهنگی کشورمان قابل چالش و اعتراض است چرا که قطعا به واسطه روابط گسترده بین دو کشور و پیوند دیرینه دو ملت ایران و عراق می‌توان با تعاملی سازنده و ارائه پیشنهاد به وزارت عتیقات عراق زمینه حضور کارشناسان، باستان‌شناسان و مرمتگران ایرانی را در این محدوده فراهم کرد.
وی افزود: با این اقدام، دست کم با انجام یکسری مطالعات و امکان‌سنجی‌های کارشناسی از تخریب کامل و محو این میراث ارزشمند تمدن ایران‌شهری، جلوگیری خواهد شد.

مسئول میراث فرهنگی شهرستان اردکان در تکمیل سخنان خود تصریح کرد: اگر به موضوع مهم ایران فرهنگی فرای مرزهای سیاسی کشورمان معتقد هستیم و ایران‌شهر را چیزی ورای مرزهای فعلی کشور می‌دانیم باید در این زمینه حساسیت ویژه‌ای به خرج دهیم تا این مظاهر فرهنگی اصیل و شاخص تمدن ایران‌شهر این‌گونه یک به یک سر به نابودی و اضمحلال نگذارند.

به گفته وی، شاید هم این اثر تاریخی به قول «خاقانی شروانی» شاعر شهیر ایرانی که در بازگشت در سفر حج و در سفرنامه تحفه العراقین اشاره کرده است؛ باید آیینه عبرتی باشد برای همه ندانم‌کاری‌ها و بی‌توجهی‌های ما.

وی با بیان این‌که دولت ترکیه به واسطه واقع شدن مقبره شاه سلیمان، اول پدر بزرگ عثمان غازی، بنیانگذار سلسله عثمانی، این محدوده را تحت قیمومیت خود گرفته است، گفت: در حالی ترکیه از آن مانند یک میراث ارزشمند تاریخی و فرهنگی محافظت می‌کند که ایران با وجود این همه نفوذ و ارتباط با کشور عراق و راه‌های متعدد برای نجات این اثر ایرانی، تاکنون هیچ‌گونه اقدام قابل‌توجهی در قبال این میراث ارزشمند تاریخی و فرهنگی کشورمان انجام نداده‌ایم.

 

میرجانی با اشاره به موقعیت قرارگیری ایوان مدائن، گفت: این اثر تاریخی ارزشمند امروزه در محدوده کشور عراق و از توابع استان «سلمان پاک» است و علت وجه تسمیه آن به «سلمان فارسی» حضور این صحابه ایرانی پیامبر به سکانداری این منطقه در زمان خلافت خلیفه دوم(عمر) است.

وی افزود: متاسفانه از زمان استقلال عراق از امپراطوری عثمانی، به این اثر توجه خاصی نشده و هیچ‌گاه به صورت اصولی، مرمت و استحکام‌بخشی در آن صورت نگرفته است.

این باستان‌شناس و پژوهشگر اردکانی تاکید کرد: البته شاید یکی از علل آن حاکمیت حزب نژادپرست بعث در کشور عراق و موضع داشتن آن نسبت به این اثر کاملاً ایرانی و شاخص بوده است.

میرجانی با بیان این‌که تیسفون، شهری است که پارتیان آن را در مقابل شهر سلوکیه ایجاد کردند، گفت: این شهر را در طرف چپ رودخانه دجله ابتدا به صورت یک اردوگاه نظامی و در نهایت با توسعه آن به شیوه شهرهای با نقشه دایره‌ای، مناسب برای محافظت و امنیت در مناطق استپی و دشتی ایجاد کردند.

وی افزود: این شهر در دوره ساسانی نیز همچنان بر اهمیت آن افزوده شد و تا آخرین پادشاه ساسانی، یعنی یزدگرد سوم همچنان این موقعیت ویژه را حفظ کرد.

این مسئول با بیان این‌که اردشیر بابکان بنیان‌گذار سلسله ساسانی بعد از شکست اردوان پنجم در این شهر تاجگذاری کرد، گفت: این موضوع از آن جهت واجد اهمیت است که محدوده فارس و ایالت استخر، خاستگاه قدرت‌گیری اردشیر بوده و در همان اوانی که علیه اردوان پنجم دست به شورش زده، یک سری استحکامات از قبیل قلعه‌ی دختر و گسترش شهر فیروزآباد و ایجاد یک مجموعه کاخ و محل استقرار ایجاد کرده بود.

به گفته وی، شاید مهمترین دلیل برای این اقدام اهمیت شهر تیسفون به عنوان یک موقعیت مهم در مواجهه با امپراطوری روم به عنوان بزرگترین قدرت متخاصم بر علیه پارتیان و ساسانیان بوده است.
 

میرجانی در مورد ایجاد مجموعه ایوان مدائن نیز تصریح کرد: کاخ باقی مانده از مجموعه هفت شهری که روی همدیگر، در زبان اعراب «مدائن» نام گرفته و پس از سقوط ساسانیان به سرعت رو به اضمحلال و نابودی پیش گرفت، توسط شاپور اول ایجاد می‌شود.

وی افزود: نما این بنا از سوی درازا بسط می‌یابد و دارای چهار طبقه بوده که با طاق نماهای بی‌روزن که در اطراف آن‌ها، نیم ستون‌ها قرار گرفته‌اند، موزون شده است، در مرکز بنا طاق یک ایوان عظیم همچنان پای برجاست.

این باستان شناس در مورد ویژگی‌های این بنا، گفت: بلندی ایوان ۳۷ متر و درازیش ۴۳ متر است و در عقب آن تالار مستطیل شکلی وجود داشته است.

این باستان‌شناس در پایان نیز یکی از مهمترین تزیینات این کاخ را گچ‌بری‌های متنوع و مختلف دانست و گفت: تنها در یک ایوان از این کاخ، تعداد ۱۸ نقش مختلف برشمرده شده و شاید یکی از شاخص‌ترین نقش‌مایه‌های گچ‌بری شده در کاخ تیسفون، نقشی است که یک جفت بال گسترده که بر بالای آن نیز یک کتیبه کوتاه پهلوی قرار دارد و شاید بتوان این نوشته پهلوی را ایران خواند، البته بعدها این نقش به عنوان سمبل و نشان دانشگاه تهران به عنوان اولین مرکز دانشگاهی و علمی کشور تعیین می‎شود.

مقوله تبادل فرهنگی در عرصه‌ بین‌الملل در دستیابی به بهبود و ارتقا روابط فیمابین دولت‌ها و ملّت‌ها اهمیت والایی دارد. در واقع وظیفه‌ دیپلماسی فرهنگی نیز معرفی چهره واقعی یک ملّت و ارزش‌های آن و نیز اخذ همین مقوله از سایر کشورها و ملل مختلف است که از رهگذر ابزارها و روش‌ها و زیرساخت‌های فرهنگی، زمینه‌های صلح و دوستی میان ملّت‌ها و توسعه همکاری‌های فرهنگی مشترک را  تسهیل و فراهم می‌آورد و حتی به نوعی بسترساز توسعه روابط و مناسبات اقتصادی کشورها می‌شود.

ایسنا نوشت، البته به نظر می‌رسد روابط دوستانه دو کشور ایران و عراق نه تنها در ابعاد سیاسی بلکه در بخش‌های فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی نیز گسترده شده و گویا صرفا مرزهایی سیاسی دو عنوان مجزا برای نام‌های ایران و عراق تشکیل داده‌اند لذا «ایوان مدائن» بهترین فرصت است تا با ترمیم بنایی ایرانی در دل این کشور، عمق این دوستی‌ها برای مردم جهان به تصویر کشیده شده تا همه بدانند که صرفا محدود به حرف و شعار نیست.